ڈاکٹر محمد بشیر ماگرے
ییہ لامحدود کائینات کیتھہ پیٹھہ آئی عالم وجودس منز،ییتھ منز تمام توازن،ہم آہنگیہ و نظم و ضبط کیتھہ پیٹھہ گئو پیدہ؟یمن سوالنئہ ہیندھ جوابات تلاش کرنہ بابت سرگردان عالمی سائنسدان ،مفکر،محقق تہہ دانشور ،یمئو پنیہ عقل تہہ تجربات بدولت وئیت ییتھہ نتیجس پیٹھہ کہ کائیناتچ صورت گری تہہ ییتھہ منز موجود نظم و ضبط چھئو دیوان ایمہی کاتھہز شہادت کہ ییہ چھئو کینسہ اعلیٰ ترین خالق مطلق کار فرما۔یئوس ییتھہ سارسی کائیناتک مالک تہہ خالق چھئو اوسمت۔یہہ چھئہ اکھ غیر متنازہ پزور بوزنہ یوان۔ییتھہ پیٹھ چھئو قرآن پاکس منز ارشاد باری تعالیٰ؛ اولم یرالذین کفرو ان السماوات و العرض کانتا رتقا ففتقنا ھما۔(الانبیاء آیت ۳۰) بیہ کیا کافر لکئو وئوچھ نہہ کہ جملئہ آسمانی کائینات تہہ زمینہ (سورئی) اکھ اکائی ہینزھ شکل منز اوس جوڑھیومت،پس آسہہ کور یمن اکھ پھاڑ کریتھ جدا۔ اکھ جغرافیہ علمک طالبعلم آسنہ سیت ، اتھہ ارشاد باری تعالیٰ وئوچھت آئی میہ اکھ لکٹ مکٹ کوشش کرنک حوسلہ تہہ یہہ تحریر لکھنس کورم شروع کہ یہہ کائینات آخر کیتھہ پیٹھ آئی وجودس منز ، تہہ یہ غیر معمولی طریکک نظم و ضبط چھئو ابتدعا پیٹھہ ایدم تامتھہ قائم تہہ دائم روزن چھئہ پروردگار سنز گارگری ہیوندھ اکھ زندہ تہہ جاوید ثبوت باسان۔
آفتاب چھئو فضا منز پتمیئو پانژ(۵) عرب ویرئو پیٹھہ ۶۰۰ میل فی سیکنڈ رفتار سیت ایکس مقرہ وتہہ پیٹھ مسلسل ٹہک دیت ژلان! ایمس سیت یوس ایمسوندھ خاندان ۹ سیارہہ،۲۷ مہتاب تہہ لاچھ بید میٹیئورائڈ ہیوندھ کافلہ تہہ چھئو اکس مخصوص رفتار سیت پنئی پنئی وتہہ پکان، زہ سپدئیو نہ ییتھپیٹھ کہ کاہنہ آسیہ زہ تھکمت تہہ پتھ رودمت یا زہ آسیہ وتھہ بھٹکیمت۔ ساریی چھئہ پنیں پنیں طے شدہ وتہہ پیٹھ پکان یس چھئو گوڑیتھ ہی طے کرنہہ آمت۔اگر وئیں تی ونہہ کاہں کہ ییتھہ سارسیی نظامس چلائون وئول چھئو نہ کاہں تی؟ڈیزائن چھئو مگر ڈیزائنر چھئو نہ کاہں؟ قانون چھئو مگر نافظ کرن وئول چھئو نہ کاہں؟ کنٹرال چھئو مگر کنٹرول کرن وئول چھئو نہ کاہں؟ سئوریی چھئو اکھ حادثہ! تہہ تئوئے کیا ونیئو ییتھ سارسیہ؟ مہتاب چھئو ۳لچھ ۷۰ ساس میل دئور پیٹھہ زمین پیٹھہ سمندرن ہیئوندھ ارب و کھرب ٹن آب دہئودش دوئے لٹہہ مدو جذر تہہ جوار بھاٹہ کیئں الراون روزان تاکہ ییتھہ منز بسن ویل مخلوق بابت چھئو آکسیجن سئوندھ بندوبست کرنہہ یوان ! ایمی تعطل سیت چھئو آب تی صاف وشفاف روزان، تہہ تمام تر غلازتہہ چھئے ویرہہ گسیت سنہہ سمندرچ تہہ منز گسان روزان۔یوتہہ چھئو نہہ کہیں سمندن ہیئوندھ آب چھئو کھار تہہ نمکین، یوس چھئو گذشتہ ۳ ارب ویریئو پیٹھہ اکھ مناسب توازن برقرار تھیویتھ۔۳ ارب ویرئو پیٹھہ گئو نہ ذہہ یہ توازن ڈسٹرب،نہ گئو کھار پن جادہ تہہ نہ گئو نمکیات ہی جادہ، ایمیں سیت چھئہ لوکٹہ بڑھ جاندار آبس منز باآسانی غئوتہ لاگیت ہیکن۔مرنہہ پتہ چھئو نہہ تیہدی لاشئو سیت بدبئو پھیلان۔ییمنہں سمندرن منز چھہ گرم تہہ سرد آب سنز زور دار نہرہہ تی چلان یمن (Ocean Currents) چھئہ ونان۔یمئو کرنٹئو سیت چھئو گرم تہہ سرد آبک توازن برقرار روزان۔ہپئر چھئو سطح زمین تلہہ کیی تی مدھر آبک سمندر ،تیمہ چھئہ سمندرن ہیوندھ کھلہ کھار آب سیت میلتھہ۔سیرنئی منزباگن چھئو اکھ غیبئی آڑ یا پردہہ تاکہ مدھر آب گئوس مدھر رئوزن تہہ کھار آب گئوس کھار روزن! ییتھہ حیران کن انتظامس پتہہ کس عقلی دلیل چھئو کار فرما! ییتھہ توازنس کیم چھئو برقرار تھئومت! ییہ چھا آب سنز پنئی سوچ؟ یا چھا مہتاب سوند ھ پنن فاصلہ؟ (Oceanographer) چھئہ یتھہ معاملس منز بالکل خاموش تہہ بے بس ۱۴۵۰ وئیریہ برونٹھ چھئو اکھ نفر وتھان ییم سات سائینسک وجودہ اوس نہہ کنہں!عربک سحریک جزیرس منز اوس نہ کانہں تی اسکول ،کالج یا یونیورسٹی ! قرآن چھئو ونان کہ آفتاب و مہتاب چھئہ ساریہ ایک حسابک پابند؛ اشمس و القمرو بحسبان۔(سورہ رحمٰن آیت ۵) کہ آفتاب و مہتاب (مقررہ) حسابس منز آسمت۔سمندرئو ہینز تہہ درمیان چھئو اکھ برزخ یوس یمن قابو منز تھیویتھ؛سنھما برزخ لایبغین(سورہ رحمٰن آیت ۲۰) یمن دوشونئی منز چھئہ اکھ آڑ! یمن ہیکن نہہ اکس بیس سیت تجاوز کریتھ کہیں۔سیت یہہ سیت یمن ستارن کس چھئو ونان ٹکنوویتھ تھاوان ژونگن ہند مانند ، پنن پنن مدار پیٹھ تیران۔لا اشمس ینبغی لھا ان تدرک القمر و لاالیل سابق النہار، و قل فی فلک یسبحون۔(سورہ یٰسین، آیت ۴۰) نہ افتاب سنز مجال کہ ہیکہ مہتابس ریٹیتھ تہہ نہ رات ہیکہ دہوس پیٹھ برونٹھ گیسیت۔تہہ یمہ ساریہ چھئہ آسمانن پیٹھ تیران تہہ پھیران۔ییمہ سات اوس آفتاب ساکن تصورکرنہہ آمت ۔قرآنن وئون کہ یہہ آفتاب چھئو پنن طے شدہ وتہہ پیٹھ گامزن۔واشمس تجری لمستقرلھا،زلک تقدیر العزیز العلیم۔تہہ آفتاب کھاترہ یس مقررہ واتھ چھئہ یہہ چھئو تتھہ پیٹھہ پکان، یہہ چھئو مقرر کورمت غالب با علم پروردگارن۔(سورہ یٰسین آیت ۳۸)۔
ییم سات کائیناتس اکھ جامیہ آسمان اوس وننہ یوان ! تہہ تیم وئز یہ چھئہ پھیلان لگمت؛والسما نبینیھا بایی دوانالموسعون۔آسمانس چھئو اسہی پننیئو اتھئو سیت بنئومت تہہ یقینا چھہ ایس کشادگی کرین ویلہ۔(سورہ الزرئیات،آیت ۴۷)۔تیمہ نباتات تہہ حیوانی زندگی بابت چھئو ونان ییمئو سارنئی ہینز بنیاد چھئہ آبس پیٹھ ۔البرٹ آنسٹائن(۱۸۷۹تا ۱۹۵۵) یوس جدید سائینس ہیوندھ بانی چھئو ونن یوان پنئی دریافت ’’قانون قدرت چھئے اٹل‘‘ تیمہ ویئو گوڑیہ پیٹھہ کہ رحمٰن سنز تخلیق منز ہیکئو نہ توئی کئیس جائی فرق محسوس کئریتھ۔کلام اللہ منز چھئو یوان ؛ الذی خلق سبع سموت طبقا، ما ترٰ فی خلق الرحمٰن من تفوت ، فار جع البصر،ھل ترٰ ی من فطوریمہ ستھ آسمان تلہ پیٹھ بنئے (وچھن ویلہ)رب رحمٰن سیندھ پیدائش منز حیقخ نہ کہیں بے ضابتگی وئوچھت(نظر ترائو) وئوچھ تہہ زرا بھر تہہ آسیئے نہ شگاف نظریہ تل۔(سورہ الملک، آیت ۳)۔جدید سائنس پیٹھ قابل فخر دریافت پیٹھ پردہ تولان وئول ۱۴۵۰ ویریہ برئونٹھ کنئی یونیورسٹی منز پڑھمت نہ اوس سئو رحمت العالمین کینسی لؓارٹری منز کئام کران۔
زرہ سئوچئو کہ نامعلود بچس کوس چھئو ہیچھناون کہ ماجہ چھئو وئدد تیمس مبزول کرناون، ماجہ کوس چھئوحوصلہ دیوان کہ ہر خطرس چھئہ سامنہ کران تہہ سینا سپر سپدیت پننس بچن چھئہ اکھ معمولی ژڑھ تی شاہینس مقابلہ کران! یہ حوصلہ کیم چھئو ایمس دیتومت کہ کوکر پوت ٹھول منز نیرن سیت چھئہ پکن ہیوان۔حیوانن ہیندھ بچہ پیدا سپدن سیتہ چھئو دودھ بابت لپکان، ییمن یہ سوریہ کہیں کوس چھئو ہیچھناون کہ تیمہ چھئہ چونچ منز خوراک ہیتھ پنن بچن کھیاون، یہ اداب زندگی ییمن کوس چھئو ہیچھناون۔۔
مانشہ مچھہ چھ دور دراز علاقئو پیٹھ بیئون بیئون باغئو منز اکھ اکھ پئوشوک رس چوسیت انتہائی یمانداری سیت اینیتھ چھتس منز جمع کران،ییمئو منز ہر اکھ ایکس ماہر سائنسدان پیٹھ زان تھوان کہ کینسہ پوش چھہ زہر الود آسان! تیمن نشہ چھئہ نہ زہہ گسان! ایکس قابل ترین انجینر پیٹھ چھئہ شہد تہہ مومس بیون بیون کران، یہ فن تہہ چھئو تیمن یوان کہ ییم ساتھ گرمک موسم چھئو آسان تہہ ییمہ چھئہ پننئو پرو سیت وئاو دوان تاکہ مانچھ گوس ٹھنڈھ روزن۔موم سیت چھئے ییوتھ چھتہ تیار کران کہ بوڑ کھوتہ بوڑ آرکیٹیکٹ تی چھئو حیرت زد گسان۔لاچھہ بدیی مچھہ چھہ ییک وٹئے منظم طریقہ سان کام کران کہ ییم سنز مثال چھہ نہ ملان۔ہر اکھ مچھہ چھئے پننس وجودس سیت اکھ راڈار نظام تھوان یوس چھئو تیمن منز قدرتی طور نسب کرنہ آمت، ییمہ سیت تیمن چھء نہ پننئی گھر سنز وتھہ راونک سوال ای پیداسپدان۔یہ نظام کیم چھئو ییمن ہیچھنامت؟ یہ سوری عقل تہہ طریقہ کار کیم چھئو تیمن ہیچھنائمت؟مکڑہہ (عنکبوت) پنن شکار رٹہنہ باپت چھئو پننہہ لعاب دھن سیت یئوتھ جال تیار کران کہ جدید ٹکسٹائل انجینر تی چھئو یوتھ نفیس پنہہ تیار کرنس منز بے بس تہہ قاصر! گھریلو رییہ (چونٹیاں) چھئہ گرمس منز پنئی خوراک وندھ قالس کھیترہ جمع کران تہہ بچن کھیترہ کوٹہ تیار کران، یوتھ نظم و ضبط سیت چھئہ رازان کہ انسانی عقل چھئہ پریشان تہیندس یتھ تنظیمی سپرٹ نشیہ! ہوندھر آب منز روزنہ واجہ گاڑھ چھئہ پنن وطن پیٹھہ ساس بدیہ میل دور گاست گرم آبس منز پنن ٹول دیوں ِ ، مگر تیمئو ٹھولئو منز نیرن وال بچہ ییم ساتھ زرا جوان گسان پانئے پنئین موجن نشہ وطن واپس واتن، ییمن یہ درس کوس چھئو دیوان! نباتاتک زندگی ہیوندھ سائیکل تی چھئو نہ کم حیران کن! جراثیم تہ بیکٹیریا (Bacteria) کیتھ پیٹھ کروڑئو ویرئو پیٹھ پنئی بقاء قائم تھیویتھ! زندگی ہیندھ گور کوس چھئو یمن ہیچھناون! کیا زمیں چھہ پانئی اسقدر عقلمند کہ چھئو پانئے خود بخود لیل و نہارک نظام قائم کورمت؟ اکھ خاص ڈگری پیٹھ پنن جھکائو تھیویتھ تیہ مدار ارضی پیٹھ ییتپیٹھ گامزن کہ رات دھوک عمل تہہ موسمن ہیوندھ تغیروتبدل کران۔گھڑھا جو موسم بہار ، گھڑا موسم خزاں، گھڑا موسم برسات تہہگھڑا وندھک چلائکلاں تبدیل سپدان! ییتھ پیٹھ بسان ویلن ہیکن رنگا رنگ پھل تہہ خوراک میسر سپدیتھ۔
زمینہ چھئو پنن اند شمالا جنوبا اکھ طاقتور مقناطیسی نظام پانئے برقرار تھئومت تاکہ ایم سیت ہیکن ابر آلود بجلی کڑکت یس نائٹروجن گیسس ٹائٹس آکسائڈ منز تبدیل کران تہہ قدرتی طور چھئو پودھن تہہ جاندارن بابت کھاد مہیا کران۔سمندرن منز پاکن وئل بحری جہاز، آب دوز ، وائو منز پکن ویئل طیارہ چھء ییم مقناطیس سیت پنئی واتھ راٹان۔آسمانئو پیٹھہ یین وایل مہلک شعاء ایم مقناطیسیت سیت ٹکراویتھ واپس گثان تاکہ ایم سیندھ مہلک اثرات نشہہ محفوظ گوس روزن تہہ حیاتی تی چھئہ جاری تہہ ثاری روزان۔
زمین،آفتاب،وائو تہہ میدانو چھئو سمندرن سیت سنجھوتہ کورمت تاکہ آفتاب سنز گرمی سیت چھئہ وتھان آبی بخارات، تہہ وائو چھئو عربو ٹن آب تلان پننن شان پیٹھ تہہ واتان بالن تہہ میدانن تامتھ۔ستارو سیت یوان وئول ریڈیائی زرات اوبرن منز موجود آبس تبدیل کران قطرن ہینز شکل دیوان۔ییم سات وندس منز چھئہ آبچ کم ضرورت آسان تہہ ییم چھئہ بالن پیٹھ شین ہیندھ شکل منز آبک زخیر تھوان۔پتہہ چھئو یوہی ذخیرہ مودھر آب بنیتھ میدانن سیراب کران۔ییم سات گرمس منز چھئہ آبچ جاد ضرورت آسن تہہ یوہیہ شین پگلیتھ ندین نالن تہہ دریاون ہینز شکل منز میدانن سیراب کرنہ پتہہ واتان بھئی سمندرن منز۔یہ چھئو اکھ شاندار متوازن نظام ییتھ ہائی ڈرالک سائکل (Hydraulic Cycle) چھئہ ونان۔یہ سائکل چھئو سارینیہ آب میسر تی کران تہہ پنن چھئو نہ کہں تی زائے کران۔
سینس جسمس منز سین لب لبہ چھئہ نہ رتہہ منز شگرچ مقدار بڑھنہ دوان۔سین قلبک پنپ چھئو اکیس منٹ منز ۷۰ پیتھ ۸۰ دفعہ منظم طریق سان باقائیدہ حرکت سیت رتھ پنپ کران روزان، اکھ ۷۵ ویرئز زندگی منز چھئو یہ بلا مرمت ۳ ارب دفعہ دھڑکان۔سین گردہہ تی چھئو اکھ بے مثال تہہ عجیب فیکٹریہ، ییمن چھئہ یہ خبر کہ رتہ منز جسمس کھیترہ کیا چھئو مفید،تتھ چھئو محفوظ کران تہہ فضلاتن چھئو نیبر تراون۔ ییتھ ینسانی جسمس منز چھئو انجینرنگ ہیوندھ شہکار، سائنس سینز بے مثل نمونہ آتھ لکٹ ییڑھ منز لاجواب فیکٹری! کیا یہ سورئی کہں بنیئوا اکھ
حادثتی طور؟دماغ کیم چھئو بنئومت ؟ ایکس ایڑجن ہیندھ خولس منز بند آبس منز تیران اکھ عقلہ ہیوندھ خزانہ، معلوماتک اسٹور، احکاماتک سینٹر،ینسان تہہ ییمسیندھ باقی جسمانی اجزا ہیوندھ تمام لوکٹ بیڑ حصیہ تہہ سارسی ماحول درمیان رابطق اکھ زریعے، اکھ ییوتھ سپر کمپیوٹر کہ جدید سائنسدان ایم سنز بناوٹ تہہ ڈیزائن ہیک نہہ سمجیتھ وئوئس تامتھ۔لاچھ بدھ کوششئو باوجود بھی انسانی اتھہ تہہ ذہن ہیوندھ بناومت سپرکمپیوٹر چھئو ییتھ نظام سوئندھ عشرو عشیر تک چھئو نہ ویتتھ ہیکن۔ہر ینسان چھئو کھربوں خلیات ہیوندھ اکھ مجموعہ کہ خوردبین کے بنا چھئو نہ نظر یوان، مگر سیرئے چھئہ زانان کہ یمن کیا چھئو کرئون ۔ییتھ پیٹھ چھئو ینسانک ہر اکھ خلئیے شعور تھاوان۔یہ چھئو پنن وجود منز اکھ مکمل شخصیت تھاوان تہہ حامل اوسمت۔ییمن جینن منز چھئہ مکمل پروگرامنگ درج آسان۔تہہ زندگی ییتھ پراگرم کے تحت خود بخود پکان۔سائی زندگی ہیوندھ سوری ریکارڈ،سائیں شخصیت،سائیں عقل و دانش، الغرض سون سورئی کیں چھئو ییمن خلیاتن پیٹھ لیکھنہ آمت۔یہہ سورئی پروگرامنگ کیم چھئہ کیریتھ تھئومز! حیوان یا نباتات ایستن ییمن منز چھئو سورئی نقشہ بند۔ یہہ کیمسنز نقشہ بندی چھئہ؟ ایکس خوردبین سیت بمشکل نظری یون وئول سیلہ سیت چھئو اکھ مضبوط،توانا، عاقل،ہوش و ہواس وئول ینسان بنان! یہ آخر کیم سوندھ سرچشمئہ چھئو؟ ووٹھ، زئیو، تالئو ہیندھ اجزا سیت ہتہ بدئی اندازن منز حرکات و سکنات کئوس چھئو پیدا کران؟ تہہ تمن کئوس چھئو معنئی دیوان! ییمئو حرکات و سکناتئو سیت طرح طرح ہیندھ عقلمند آوازہہ کئوس چھئو پیدی کران؟ ییمن کئوس چھئو معنئی دیوان؟ لچھئہ قسمچہ یلفاظ ، ساس بدئی زبانن ہیوندھ خالق کئوس چھئو! بے شق یہہ چھئو سوئی پروردگار سینز ذات! ییم اسہہ تی ییتھ سیرسی جہانس چھئو تخلیق کورمت۔تہہ سورئی نیامتہ اسیہ بابت میسر تھاونہ آمژہ،ییم تمام معمہ سوندھ حل قرآن مجیدس منز ییتھہ پیٹھ فارمئومت یتھہ پیٹھ سون ییمان قامل چھئو۔ ازا قضی امرا فانما یقول لہ کن فیکون، (مریم ۱۹)۔قل فی فلک یسبحون،(الانبیاء ۲۱)؛ سیرئی پنن پنن مدار منز رواں دواں۔یہ ہما جہت اعلان تمام کائیناتک چھئو احاطہ کیریتھ۔سون نظام شمشی تہہ چھئو نہ ایم نشیہ مستثنیٰ۔
لیہذا تیم لوکھ ییمہ یہہ سمجھان کہ یہہ کائینات چھئے پننہ پانہ پکان تہہ یا چھئو ییتھ کنہا سپر کمپیوٹر پکناوان! تہہ تیم سیرئی چھئہ گمراہی منز! ییمن ہینز عقلئو پیٹھہ افسوس کرنہہ واریی کنہں تی۔بے شک رب تعالیٰ ہنز ذات وئریہ چھئو نہہ کنہ عبادت لائق تہہ ییتھہ پیٹھہ ژہ پنئیں زات منز یکتا تیم سوندھ چھئو نہ کنہ شریق! تتھے پیٹھ چھئو سئو پنئی صفات منز واح ہ لاشریک، تہہ تعظیمک حقدار تی سئوئی! پروردگار کارین معاف تہہ دین اسلام پیٹھ قائم و دائم۔ آمین۔
